در دنیای خرما چه می‌گذرد ؟

تحقیقات نشان می‌دهد ساختار تولید جهانی خرما با نوسان‌هایی در طول دوره ۱۹۸۹-۲۰۰۱، انحصار چندجانبه داشت و سهم ایران از تولید جهانی رو به افزایش و در مقابل، سهم عربستان سعودی و عراق رو به کاهش گذاشته است.

صادرات جهانی خرما از انحصار چندجانبه بسته به انحصار چندجانبه باز تغییر یافته و از قدرت انحصاری صادرکنندگان جهانی خرما کاسته شده است. در مقابل، ساختار واردات جهانی خرما از انحصار چندجانبه پیروی کرده و بر قدرت انحصاری واردکنندگان جهانی خرما نیز افزوده شده است.

سالانه بیش از هفت ‎میلیون تن خرما در جهان تولید می‌شود که ایران با تولید یک میلیون تن پس از مصر، رتبه دوم تولید و ۱۴ درصد خرمای جهان را به خود اختصاص داده اما در صادرات این محصول اقتصادی در جایگاه هفتم قرار گرفته است.

۲۴۵ هزار هکتار سطح زیرکشت نخلستان‌های کشور است که حدود ۱۸۴ هزار‏‎ ‎هکتار از این سطح بارور بوده و به‌طور متوسط ۴٫۵ تا ۵٫۵ تن در هکتار محصول برداشت می‌شود.

تاکنون ۱۸۰ رقم خرما شناسایی و ثبت ژنتیکی شده است که در ۱۳ استان خوزستان، سیستان و بلوچستان، بوشهر، کرمان، فارس، اصفهان، ایلام، خراسان جنوبی، سمنان، کرمانشاه، کهگیلویه و بویر احمد و یزد تولید می‌شود اما ۹۸ درصد تولید خرما به استان‌های‏‎ ‎کرمان، هرمزگان، خوزستان، بوشهر، فارس، سیستان و بلوچستان اختصاص دارد.

از سوی دیگر کمتر از ۱۰ درصد‏‎ ‎خرمای ایران فرآوری و بقیه به صورت خام عرضه می‌شود. این در حالی است‎ ‎که کشورهای اروپایی که تولیدکننده خرما هم نیستند، از این محصول فرآورده‌ها و‎ ‎ارزآوری‌های بالایی تولید می‌کنند؛ به‌طوری که آلمانی‌ها از هسته خرما، گلیسرین‎ ‎استخراج می‌کنند، در کویت عصاره دانه گرده خرما را به آب معدنی اضافه می‌کنند،‎ ‎کشور‌های شمال آفریقا و خاورمیانه با سرعت در زمینه فرآوری خرما در حال پیشرفت‎ ‎هستند اما ایران در قدم اول بسته‌بندی و بازاریابی درجا زده است.

در صورتی که بازار‌های هدف ایران خواهان خرما با بسته‌های بزرگ‎ ‎هستند، بسته‌بندی خرمای صادراتی ۱۰ کیلوگرمی و به صورت سنتی بوده که کشور‌های ‎تونس و امارات با بسته‌بندی‌های کوچک جای ایران را گرفته‌اند و تاجران پاکستانی،‎ ‎اماراتی و فرانسوی خرمای ایران را به قیمت نازلی به صورت فله‌ای می‌خرند و پس از‎ ‎بسته‌بندی‌های کوچک و لوکس به نام خودشان صادر می‌کنند.

خرما یکی از مهمترین محصولات باغی کشور است و نقش مهمی در امنیت غذایی، ایجاد‎ ‎اشتغال، حفظ و پایداری محیط زیست، اقتصاد ملی، صادرات و ارزآوری کشور دارد. همچنین‎ ‎کشت خرما فقط از جنبه امرار معاش کویر‌نشینان مطرح نیست و نقش خاصی در جلوگیری از‎ ‎پیشرفت بیابان دارد.

چهار کشور مصر، ایران، عربستان و امارات بیش از ۶۱ درصد تولید خرمای جهان را در دست دارند.